تعیین تنوع ژنتیکی گلابی با استفاده از نشانگرهای ssr و issr

گلابی از جنس pyrus، عضوی از زیرخانواده pomoideae و خانواده rosaceae است که بعد از سیب و انگور مهمترین میوه منطقه معتدله به شمار می آید. ایران با نزدیکی به مراکز تنوع گلابی و نیز دارا بودن بیش از ده گونه از جنس pyrus به عنوان یکی از مهم ترین منابع ژنتیکی گلابی در دنیا شناخته شده است. از طرف دیگر، کشور ایران با سطح کشتی معادل 17000 هکتار و با عملکرد 114706 کیلو گرم در هکتار یکی از مراکز تولید گلابی محسوب می شود. در این میان رقم معروف به سبری از گلابی های زمستانه، به سبب دارا بودن کیفیت و انبارمانی بالا، مورد توجه باغداران استان اصفهان می باشد. علی رغم این موقعیت ممتاز جغرافیایی برای گلابی در ایران، هنوز اطلاعات دقیقی از روابط بین ژنوتیپ های مختلف گلابی در ایران وجود ندارد و مشخص نیست ارقام بومی ایرانی چه نسبت ژنتیکی با ارقام تجارتی وارداتی دارند. در این تحقیق به منظور گروه بندی ژنوتیپ های گلابی و تعیین موقعیت ژنتیکی گلابی سبری در بین ارقام خارجی و ایرانی از دو تکنیک مبتنی بر ریزماهواره ssr (simple sequence repeat) و issr (inter simple sequence repeat) استفاده شد. نوزده جفت آغازگر ssr با توجه به الگوی تکثیر از میان 28 جفت آغازگر ssr سیب انتخاب گردید که در کل 120 آلل ریزماهواره تولید کردند. دندروگرام ژنوتیپ های گلابی براساس اطلاعات حاصل از نشانگر ssr با استفاده از ضریب تشابه نی (1983) و روش upgma با نرم افزار power marker نشان داد که ارقام گلابی استفاده شده در این تحقیق به چهار دسته تقسیم می شوند که رقم سبری در گروه گلابی های خوج قرار گرفت. همچنین پانزده آغازگر issr به کار رفته، 213 باند چندشکلی (سطح چندشکلی 6/81 درصد) تولید نمودند. بر اساس دندروگرام ژنوتیپ های گلابی مورد استفاده در این تحقیق با الگوهای باندی issr با استفاده از ضریب تشابه دایس و روش upgma با نرم افزار ntsys v. pc-2.02e، گلابی های مورد بررسی در سه دسته مجزا قرار گرفتند. مقایسه نتایج حاصل از نشانگرهای ssr و issr هم خوانی مناسبی نشان داد و دسته بندی کلی ارقام حفظ شده بود. چندشکلی حاصل از issr (متوسط 21/14 باند چندشکل در هر آغازگر) بالاتر از چندشکلی حاصل از ssr (متوسط 61/6 باند چندشکل در هر جفت آغازگر) می باشد، لیکن با وجود بالاتر بودن میزان چندشکلی حاصل از issr، دندروگرام issr از دقت کمتری برخوردار بود. در هر دو روش بررسی که ارقام براساس خاستگاه جغرافیایی طبقه بندی گردید، ارقام متعلق به p. communis و p. pyrifolia کاملاً از هم جدا شدند که رقم سبری در دسته ارقام p. communis قرار گرفت. چنین یافته ای نشان می دهد که به احتمال زیاد رقم سبری متعلق به گونه p. communis باشد. ارقام ایرانی تجارتی دم کج، شاه میوه و سبری همراه با خوج ها در یک دسته قرار گرفتند که به نظر می رسد از خوج ها منشأ گرفته باشند در حالی که سه رقم محمدعلی، دره گزی و سردرودی نزدیکی بیشتری به ارقام اروپایی نشان دادند و احتمالاً منشأ متفاوتی از خوج ها داشته و با ارقام اروپایی اجداد مشترکی دارند. نتایج این بررسی مشخص نمود که دو نشانگر issr و به خصوص ssr می توانند به عنوان نشانگرهای کارآمد برای انگشت نگاری ارقام گلابی مورد استفاده قرار گیرند.